Zasada wolnego rynku, hierarchiczna kontrola i funkcjonowanie wielkich organizacji gospodarczych – wystąpienie Anny Ząbkowicz

Opublikowano 10 stycznia 2017, autor: Ireneusz Sadowski

Serdecznie zapraszamy na pierwsze w roku 2017 spotkanie otwartego seminarium „Nowy instytucjonalizm – teorie i badania”, które odbędzie się 26. stycznia (czwartek). Wystąpienie zatytułowane: „Zasada wolnego rynku, hierarchiczna kontrola i funkcjonowanie wielkich organizacji gospodarczych” wygłosi prof. Anna Ząbkowicz, ekonomistka z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN. Poniżej zamieszczamy krótkie wprowadzenie do referatu oraz dane bibliograficzne powiązanych tematycznie publikacji referentki. Pierwszy głos w dyskusji zabierze prof. Krzysztof Jasiecki z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Spotkanie odbędzie się tradycyjnie w sali seminaryjnej ISP PAN (Polna 18/20), początek o godzinie 13:00.

Wprowadzenie: Mechanizmy o charakterze ekonomiczno-politycznym mogą przesądzać o powodzeniu ruchów społecznych i mogą wiele wyjaśnić odnośnie do funkcji i dysfunkcji danego społeczeństwa. Dlatego uczestnikom seminarium proponuję temat o wyraźnie ekonomicznym profilu, jednak dotyczący rzeczy jak się wydaje podstawowej w kapitalizmie, mianowicie – funkcjonowania wielkich organizacji gospodarczych w postaci spółek kapitałowych i ich związków (konglomeratów, holdingów, towarzystw emerytalnych, zorganizowanych interesów). Te formy kolektywnego działania pozostają w cieniu dzięki parasolowi pojęcia „wolny rynek”, tymczasem ich siła gospodarcza każe sądzić, że mają znaczenie w rozpatrywaniu problemów wpływu i władzy.

To co mnie ośmiela do przedstawienia tego zagadnienia adeptom innych nauk to (i) nadzieja, że ciekawi ich instytucjonalizm w ekonomii (ii) przekonanie, że informacja o wycinku rzeczywistości, jakim są reguły zabezpieczenia emerytalnego w naszym kraju, jest istotna dla wszystkich. Towarzystwa emerytalne zarządzające kapitałowymi funduszami w Polsce są tu bowiem przykładem tytułowych wielkich organizacji gospodarczych.

Pierwsza część prezentacji odnosić się będzie do „korekty instytucjonalnej” czyli ma za zadanie pokazać, jak nowy instytucjonalizm w ekonomii przyczynił się do wprowadzenia wielkich organizacji gospodarczych w pole widzenia ekonomistów przez praktyków zarządzania (O. Williamson). Dochodzę do wniosku, że tzw. wolny rynek funkcjonuje jako zlepek tradycji wolnego i innowacyjnego przedsiębiorcy oraz deregulacyjnych preferencji wielkich organizacji gospodarczych. Zasługą nowego instytucjonalizmu w ekonomii jest wydobycie z cienia tych ostatnich. Pokazuję że ten sektor (spółek kapitałowych i ich związków) różni się od sektora indywidualnych właścicieli w sposób zasadniczy. Jedna z tych fundamentalnych różnic polega na tym, że o wynikach w tym sektorze przesądza nie tyle wkład w domenie gospodarki (tj. nakłady różnego rodzaju kapitału) co układ w domenie polityki (m.in. lobbing na rzecz prywatyzacji, barier wejścia na rynek, zamówień rządowych, wydatków publicznych na infrastrukturę).

W kolejnej części śladem instytucjonalnej korekty, która wprowadza w pole widzenia organizację jako uzupełnienie rynku, nastawiam zbliżenie na zorganizowanych uczestników rynków finansowych, a konkretnie na towarzystwa emerytalne. Na przykładzie tych spółek kapitałowych zarządzających funduszami emerytalnymi w Polsce pragnę zilustrować, jak różnią się reguły rządzące ich zachowaniem od schematów myślowych związanych z wolnym rynkiem. Mianowicie, ich funkcjonowanie wydaje się polegać na minimalizacji konkurencji i ograniczaniu materialnej odpowiedzialności za wyniki. Dochodzę do wniosku, że kojarzenie pojęcia „wolny rynek” z działalnością tego typu podmiotów prowadzi do „niewinnego oszustwa” (za Galbraithem). Przy okazji referowania nowych zasad zabezpieczenia emerytalnego, które obecnie są powodem ożywionej aktywności lobbingowej w naszym kraju, chcę zwrócić uwagę na specyficzną pułapkę zastawioną na wolność wyboru uczestników funduszy emerytalnych.

Problematyka projektowanego spotkania była przedmiotem różnorodnych moich opracowań. Osoby zainteresowane mogą sięgnąć do następujących publikacji:

Ten wpis został opublikowany w kategorii Bez kategorii. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.