Nowy instytucjonalizm – teorie i badania

26 października (czwartek) podczas seminarium „Nowy instytucjonalizm – teorie i badania” wystąpi dr Ulrich Meyer (Uniwersytet Techniczny w Monachium) z prezentacją pt. „The institutionalization of an envisioned future. Sensemaking and field formation in the case of Industrie 4.0 in Germany”. Autor (zob. bio i wybrane publikacje) jest socjologiem, który w swoich badaniach łączy socjologię organizacji ze studiami nad nauką i techniką.

Spotkanie rozpocznie się o godzinie 13:00 w sali seminaryjnej ISP PAN (Polna 18/20). Językiem spotkania będzie angielski. Pierwszy głos w dyskusji zabierze dr Karolina J. Dudek.

Abstrakt wystąpienia: Technology based, envisioned futures have a significant influence on the dynamic of technological development and, as a consequence, on societies. If such envisioned futures are successful, they contribute to the formation of a field based on this topic. Within such a field, organizations orient their activities on the envisioned future and coordinate their activities. This article uses the example of the term “Industrie 4.0” in Germany to analyze why, how and when such an imagined future emerges, diffuses and stabilizes. To do so, the paper adds concepts from organization studies (OS) to already existing concepts from science and technology studies (STS) . In STS a variety of concepts exists which describe technological futures. Examples are “Imaginaries”(Jasanoff & Kim, 2009), “Visions”(Dierkes, 1988; Dierkes, Hoffmann, & Marz, 1996), “expectations in technological development” (H. van Lente, 2000; H. R. van Lente, Arie, 1998),or “organizing vision” (Swanson & Ramiller, 1997). In this paper, I argue that for a more detailed understanding of envisioned futures’ impact on the present, an analysis of the role and the activities of organizations and the formation of organizational fields in such processes is essential. I show how Weick’s concept of sensemaking and the related ideas of enactment, and sensegiving can add to this idea of field formation. This combination allows a better understanding of organization’s roles in such processes.

Na życzenie udostępniamy pocztą elektroniczną pełny tekst wystąpienia.

Ukazał się tom 45 (zeszyt 2) czasopisma „Studia Polityczne” [LINK] poświęcony nowemu instytucjonalizmowi. Artykuły to owoc obrad grupy tematycznej „Nowy instytucjonalizm – teorie i badania” zorganizowanej na XVI Zjeździe Socjologicznym w Gdańsku oraz praca Barbary Czarniawskiej i Rofla Solli, która pierwotnie ukazała się po szwedzku w „Nordiske Organisasjonsstudier”.

Spis treści:

Barbara Czarniawska, Rolf Solli, Hybrydyzacja sektora publicznego

Mikołaj Pawlak, Ireneusz Sadowski, Nowy instytucjonalizm w analizach polskiego społeczeństwa: tradycje, stan badań i perspektywy

Krzysztof Niedziałkowski, Kryzys sektora planowania przestrzennego w Polsce jako przykład deinstytucjonalizacji

Joanna Szalacha-Jarmużek, „Byłbym idiotą, gdybym był lojalny wobec jednej firmy” – neoinstytucjonalna perspektywa w badaniu krzyżowania się zarządów rad nadzorczych w Polsce

Sławomir Łodziński, Logika stosowności czy konsekwencji? Dylematy władz lokalnych w procesach instytucjonalizacji praw językowych osób należących do mniejszości narodowych w Polsce

Witold Betkiewicz, Dynamika procesu tworzenia ustawy rządowej: analiza instytucjonalna

Krzysztof Kasianiuk, Analiza systemowa jako narzędzie w badaniach instytucji politycznych. Uwagi wstępne

Natalya Ryabinska, Granting or Curbing Freedom? Formal and Informal Institutions Governing Media in Ukraine before and after EuromaidanI

Kaja Skowrońska, Niejednoznaczna władza, wspólne normy i niedopowiedziane cele: działanie Wydziału Spraw Cudzoziemców Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego jako studium przypadku pola organizacyjnego polityki migracyjnej w Polsce

22 czerwca (czwartek) podczas seminarium „Nowy instytucjonalizm – teorie i badania” wystąpią dr Mikołaj Pawlak (IPSiR UW) oraz dr Ireneusz Sadowski (ISP PAN) z prezentacją „Nowy instytucjonalizm w analizach polskiego społeczeństwa: Tradycje, stan badań i perspektywy”.

Tekst referatu dostępny jest tutaj [LINK].

Abstrakt:

Artykuł stanowi omówienie studiów dotyczących polskiego społeczeństwa prowadzonych w perspektywie nowego instytucjonalizmu. Oprócz przeglądu prac w tym zakresie, scharakteryzowany jest sam interdyscyplinarny obszar badawczy, ze wskazaniem jego kluczowego wkładu do rozwoju globalnych nauk społecznych. Stan badań przedstawiono w kontekście wcześniejszego, oryginalnego dorobku polskich nauk społecznych: analiz systemu komunistycznego i badań tranzytologicznych. Wskazano także poprzedników naukowych studiów instytucjonalnych w postaci polskiej myśli reformatorskiej. Wspomniane nurty intelektualne tworzą bogatą tradycję, z której mogą czerpać współczesne badania. Studia neoinstytucjonalne oferują istotny wkład zarówno do rodzimej refleksji na temat przemian polskiego społeczeństwa i jego państwa, jak również interesujący materiał porównawczy dla globalnego pola badań, jednak ich bolączką jest rozproszony charakter. W zakończeniu postulowane są: objęcie analizą instytucjonalną nowych pól badawczych, wykorzystanie doświadczenia transformacji ustrojowej do budowy teorii zmiany instytucjonalnej, oraz większe wykorzystanie potencjału krytycznego nowego instytucjonalizmu.

25 maja (czwartek) podczas seminarium „Nowy instytucjonalizm – teorie i badania” wystąpi Łukasz M. Dominiak z Instytutu Socjologii UMK z prezentacją „Władza i społeczeństwo. Materializm organizacyjny Michaela Manna”.

Pierwszy głos w dyskusji zabierze dr hab. prof. UW Jarosław Kilias (IS UW).

Tekst referatu dostępny jest tutaj [LINK].

Biogram i spis publikacji Michaela Manna dostępny jest tutaj [LINK].

Dodatkowa literatura:

Kilias, Jarosław (2016) „Sources of Social Power” Michaela Manna, neoweberowska socjologia historyczna i jej polskie echa. „Studia Socjologiczne” 1(220): 269-287.

10. maja 2017 r. (wyjątkowo w środę) podczas seminarium „Nowy instytucjonalizm – teoria i badania” wystąpi prof. Barbara Czarniawska (Uniwersytet w Göteborgu) z prezentacją „Hybrydyzacja w sektorze publicznym – i nie tylko„. Barbara Czarniawska [zob. bio i spis publikacji] to badaczka organizacji o międzynarodowej sławie. Do jej najbardziej znanych prac należą Narratives in social science research (2004), Narrating the organization: Dramas of institutional identity (1997), Travel of ideas (1996 – z Bernwardem Joergesem). Barbara Czarniawska otrzymała doktoraty honoris causa takich uczelni jak Wyższa Szkoła Handlowa w Sztokholmie, Copenhagen Business School, czy Helsińska Wyższa Szkoła Handlu.

Po polsku dostępne są następujące książki Barbary Czarniawskiej:

Trochę inna teoria organizacji: Organizowanie jako konstrukcja sieci działań (2010)

Zmiana kadru: Jak zarządzanu Warszawą w okresie przemian (2014).

Podstawę do referatu stanowi artykuł pt. „Hybrydyzacja sektora publicznego„.

Pierwszy głos w dyskusji zabierze dr Witold Betkiewicz (ISP PAN).

Spotkanie rozpocznie się o godzinie 13:00 w sali seminaryjnej ISP PAN (Polna 18/20).

Serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie otwartego seminarium „Nowy instytucjonalizm – teorie i badania”, które odbędzie się 27. kwietnia (czwarty czwartek). Referat „Dysfunkcje służby cywilnej w perspektywie nowego instytucjonalizmu” wygłosi Kaja Gadowska (UJ), znana badaczka instytucji publicznych, laureatka nagród im. Stanisława Ossowskiego oraz im. Klemensa Szaniawskiego, autorka licznych publikacji z zakresu studiów instytucjonalnych, w tym książek: Zjawisko klientelizmu polityczno-ekonomicznego. Systemowa analiza powiązań sieciowych na przykładzie przekształceń sektora górniczego w Polsce (2002) oraz Dysfunkcje administracji. Służba cywilne w perspektywie neointytucjonalnej (2015) (zobacz bio referentki).

Dysfunkcje administracji (2015)

Abstrakt wystąpienia: Służba cywilna stanowi ważny element systemu administracji rządowej i wywiera zasadniczy wpływ na sposób wykonywania zadań państwa. Utworzenie służby cywilnej w Polsce służyć miało temu, by zadania administracji publicznej wykonywane były w sposób profesjonalny, bezstronny i niezakłócony przez partykularne interesy polityczne.

Problematyka wystąpienia, opartego na wynikach badań empirycznych prowadzonych w latach 2006–2016, dotyczyć będzie procesu tworzenia służby cywilnej w Polsce po 1989 r. Celem referatu jest pokazanie, jak od początku transformacji, pod rządami kolejnych ugrupowań politycznych, kształtował się w praktyce podział na sferę polityczną i administracyjną oraz w jakim stopniu faktyczne relacje między polityką i administracją stanowiły odzwierciedlenie formalnych uregulowań zawartych w kolejnych ustawach o służbie cywilnej. Wystąpienie koncentrować się będzie w szczególności na polityce kadrowej dotyczącej wyższych stanowisk, bowiem ich obsadzenie wiąże się z przejęciem kontroli nad procesami decyzyjnymi i polityką personalną w urzędach.

Analiza zgromadzonego materiału badawczego prowadzi do wniosku, że legislacja w zakresie służby cywilnej podporządkowana była w znacznym stopniu (i jest nadal) doraźnym interesom politycznym, a nie długofalowemu interesowi państwa. Przyjęcie perspektywy nowego instytucjonalizmu umożliwiło, po pierwsze, wskazanie faktycznych powodów przyjmowania określonych rozwiązań prawnych, po drugie zaś – rzeczywistych wywoływanych przez nie skutków.

Pierwszy głos w dyskusji zabierze Jolanta Arcimowicz (UW). Spotkanie rozpocznie się o godzinie 13:00 w sali seminaryjnej ISP PAN (Polna 18/20).

Dziękujemy Państwu za udział we wczorajszej, niezmiernie interesującej dyskusji, w której skonfrontowane zostały punkty widzenia doświadczonego badacza i doświadczonego praktyka polskiej polityki parlamentarnej. Już teraz zapraszamy na ciąg dalszy dyskusji w kręgu instytucjonalizmu politycznego na kolejnym spotkaniu, 27. kwietnia.

Od lewej: M. Pawlak, A. Dudzińska, J. M. Rokita, A. Z. Kamiński

Przy okazji pragniemy polecić Państwa uwadze nowy element naszej strony – zakładkę PODCAST, gdzie będziemy publikowali skróty zapisów dźwiękowych z wybranych spotkań seminaryjnych. Pierwszy, dostępny już odcinek tego „instytucjonalnego podcastu” obejmuje referat i fragmenty dyskusji z seminarium, które odbyło się w październiku 2016.

Najbliższe spotkanie otwartego, interdyscyplinarnego seminarium „Nowy instytucjonalizm-teorie i badania” odbędzie się 6. kwietnia 2017 roku [zaszła zmiana daty, zob. Harmonogram]. Referat zatytułowany: „Systemowy kontekst procesu legislacyjnego” wygłosi Agnieszka Dudzińska (ISP PAN). Z myślą o dobrej, merytorycznej dyskusji nad tym zagadnieniem udostępniamy treść wystąpienia [LINK].

Seminarium odbywa się w sali seminaryjnej ISP PAN (ul. Polna 18/20), początek tradycyjnie o godzinie 13:00.

Serdecznie zapraszamy!

23. lutego, na kolejnym spotkaniu otwartego seminarium, referat zatytułowany: „Między siłą globalnych procesów a lokalną tradycją: polska nauka oraz szkolnictwo wyższe w okresie dynamicznych przeobrażeń” wygłosi dr hab. Dominik Antonowicz, kierownik Zakładu Socjologii Nauki UMK, badacz instytucji akademickich i polityk publicznych w zakresie nauki i szkolnictwa wyższego (bio i wybrane publikacje). Dyskusję rozpocznie koreferat dr hab. Tomasza Zaryckiego, dyrektora Instytutu Studiów Społecznych UW. Seminarium rozpocznie się tradycyjnie o godzinie 13:00 w sali seminaryjnej ISP PAN (Polna 18/20). Serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych.

Wprowadzenie: Przedmiotem referatu będzie szkolnictwo wyższe, a dokładnie próba uchwycenia logiki zachodzących zmian w polskim szkolnictwie wyższym widzianej na gruncie teorii neoinstytucjonalnej. Jednym z najważniejszych zamierzeń tego referatu jest próba odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu polityka wobec szkolnictwa wyższego jest prowadzona autonomicznie przez nowoczesne państwa narodowe, a w jakim stopniu (realnie) na jej kształt wpływają idee, trendy oraz koncepcje przemieszczające się w przestrzeni transnarodowej, które rządy państw narodowych jedynie implementują (czy też adaptują) do lokalnego kontekstu instytucjonalnego. Referat będzie podzielony na trzy zasadnicze części, które w moim zamyśle mają tworzyć spójną całość.  

W pierwszej części postaram się pokazać użyteczność teorii instytucjonalnej do analizy szkolnictwa wyższego jako pola badań, w ramach którego zachodzą dynamiczne przemiany ideowe oraz organizacyjne. Nawiąże do klasycznych koncepcji społeczeństwa światowego (Meyer i in., 1997) czy przemieszczających się w przestrzeni transnarodowej idei (por. Czarniawska, Sevón, 2009) jako swoistych kół zamachowych przeobrażeń w szkolnictwie wyższym, które powodują, że narodowe systemy (w tym polski) stopniowo zmierzają w kierunku strukturalnej konwergencji.

W drugiej części postaram się pokazać specyfikę szkolnictwa wyższego jako pola silnie zinstytucjonalizowanego, którego funkcjonowanie oparte jest na trwale zakorzenionych wzorach organizacyjnych, rozbudowanej tradycji akademickiej oraz wysokim autorytecie środowiskowym.  Wyjątkowy charakter szkolnictwa wyższego łączy siłę transnarodowych współzależności oraz (przynajmniej w Europie) wbudowaną specyfikę narodową, w której mity akademickie, historia czy wreszcie środowiskowe doświadczenie tworzą ramy interpretacyjne, poprzez które są postrzegane, a co ważniejsze – również interpretowane współczesne procesy i polityczne inicjatywy. W środowisku naukowym doświadczenie historyczne tworzy ramy interpretacyjne dla zdarzeń współczesnych, bez znajomości których łatwo o pomyłkę.

W ostatniej  części uwaga zostanie skupiona na polskiej polityce wobec nauki i szkolnictwa wyższego  prowadzonej od 1990 roku. W mojej ocenie stanowi ona doskonałe  laboratorium do analiz, bowiem po dłuższym okresie izolacji została wystawiona na działanie procesów globalnych, przez dekady kształtujących systemy krajów Europy Zachodniej. Mam poczucie, że przemiany w polskim szkolnictwie wyższym to jeden z najciekawszych, choć nadal nie w pełni zbadanych fenomenów, a studia nad nimi wymagają nie tylko spojrzenia z poziomu mikro i mezo, ale również makrosocjologicznych analiz, które będą ukierunkowane na analizę relacji wpływu globalnego porządku na szkolnictwo wyższe.

W przypadku Polski ścieranie się tych dwóch porządków – globalnego i lokalnego –  stało się integralnym elementem procesu transformacji i przejawia się w niemal wszystkich jego aspektach. Z uwagi na to przyjęcie neoinstytucjonalnej perspektywy stwarza nadzieję na lepsze niż dotychczas poznanie mechanizmów adaptacji globalnych trendów politycznych oraz innowacji organizacyjnych do lokalnych uwarunkowań instytucjonalnych – to bowiem, według neoinstytucjonalistów, jest motorem przemian w szkolnictwie wyższym.

Serdecznie zapraszamy na pierwsze w roku 2017 spotkanie otwartego seminarium „Nowy instytucjonalizm – teorie i badania”, które odbędzie się 26. stycznia (czwartek). Wystąpienie zatytułowane: „Zasada wolnego rynku, hierarchiczna kontrola i funkcjonowanie wielkich organizacji gospodarczych” wygłosi prof. Anna Ząbkowicz, ekonomistka z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN. Poniżej zamieszczamy krótkie wprowadzenie do referatu oraz dane bibliograficzne powiązanych tematycznie publikacji referentki. Pierwszy głos w dyskusji zabierze prof. Krzysztof Jasiecki z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Spotkanie odbędzie się tradycyjnie w sali seminaryjnej ISP PAN (Polna 18/20), początek o godzinie 13:00.

Wprowadzenie: Mechanizmy o charakterze ekonomiczno-politycznym mogą przesądzać o powodzeniu ruchów społecznych i mogą wiele wyjaśnić odnośnie do funkcji i dysfunkcji danego społeczeństwa. Dlatego uczestnikom seminarium proponuję temat o wyraźnie ekonomicznym profilu, jednak dotyczący rzeczy jak się wydaje podstawowej w kapitalizmie, mianowicie – funkcjonowania wielkich organizacji gospodarczych w postaci spółek kapitałowych i ich związków (konglomeratów, holdingów, towarzystw emerytalnych, zorganizowanych interesów). Te formy kolektywnego działania pozostają w cieniu dzięki parasolowi pojęcia „wolny rynek”, tymczasem ich siła gospodarcza każe sądzić, że mają znaczenie w rozpatrywaniu problemów wpływu i władzy.

To co mnie ośmiela do przedstawienia tego zagadnienia adeptom innych nauk to (i) nadzieja, że ciekawi ich instytucjonalizm w ekonomii (ii) przekonanie, że informacja o wycinku rzeczywistości, jakim są reguły zabezpieczenia emerytalnego w naszym kraju, jest istotna dla wszystkich. Towarzystwa emerytalne zarządzające kapitałowymi funduszami w Polsce są tu bowiem przykładem tytułowych wielkich organizacji gospodarczych.

Pierwsza część prezentacji odnosić się będzie do „korekty instytucjonalnej” czyli ma za zadanie pokazać, jak nowy instytucjonalizm w ekonomii przyczynił się do wprowadzenia wielkich organizacji gospodarczych w pole widzenia ekonomistów przez praktyków zarządzania (O. Williamson). Dochodzę do wniosku, że tzw. wolny rynek funkcjonuje jako zlepek tradycji wolnego i innowacyjnego przedsiębiorcy oraz deregulacyjnych preferencji wielkich organizacji gospodarczych. Zasługą nowego instytucjonalizmu w ekonomii jest wydobycie z cienia tych ostatnich. Pokazuję że ten sektor (spółek kapitałowych i ich związków) różni się od sektora indywidualnych właścicieli w sposób zasadniczy. Jedna z tych fundamentalnych różnic polega na tym, że o wynikach w tym sektorze przesądza nie tyle wkład w domenie gospodarki (tj. nakłady różnego rodzaju kapitału) co układ w domenie polityki (m.in. lobbing na rzecz prywatyzacji, barier wejścia na rynek, zamówień rządowych, wydatków publicznych na infrastrukturę).

W kolejnej części śladem instytucjonalnej korekty, która wprowadza w pole widzenia organizację jako uzupełnienie rynku, nastawiam zbliżenie na zorganizowanych uczestników rynków finansowych, a konkretnie na towarzystwa emerytalne. Na przykładzie tych spółek kapitałowych zarządzających funduszami emerytalnymi w Polsce pragnę zilustrować, jak różnią się reguły rządzące ich zachowaniem od schematów myślowych związanych z wolnym rynkiem. Mianowicie, ich funkcjonowanie wydaje się polegać na minimalizacji konkurencji i ograniczaniu materialnej odpowiedzialności za wyniki. Dochodzę do wniosku, że kojarzenie pojęcia „wolny rynek” z działalnością tego typu podmiotów prowadzi do „niewinnego oszustwa” (za Galbraithem). Przy okazji referowania nowych zasad zabezpieczenia emerytalnego, które obecnie są powodem ożywionej aktywności lobbingowej w naszym kraju, chcę zwrócić uwagę na specyficzną pułapkę zastawioną na wolność wyboru uczestników funduszy emerytalnych.

Problematyka projektowanego spotkania była przedmiotem różnorodnych moich opracowań. Osoby zainteresowane mogą sięgnąć do następujących publikacji:

• Uspołecznienie rynku a globalizacja. Przypadek funduszy emerytalnych, Ekonomia (kwartalnik WNE UW) nr 21/2008, s. 11-27 (pełny tekst)
• Nowe grupy interesów branży ubezpieczeń na starość i rynek otwartych funduszy emerytalnych w Polsce, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 352/2014, s. 60-75 (pełny tekst)
• Funkcjonowanie korporacji i analizy ekonomiczne, Ekonomista (dwumiesięcznik Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego), nr 4/2009, s.517-529 (abstrakt)
  
• Idea ubezpieczeń społecznych a reforma emerytalna w Polsce, Studia Ekonomiczne (kwartalnik Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN), nr 4/2006, s.289-302 (abstrakt)